by Efekt halo w psychologii to zjawisko leżące u podstaw wzorców zaczerpniętych na drodze wychowania. Należy do tzw. błędów poznawczych, gdyż wyrabiamy opinie na podstawie pierwszego wrażenia – etykietowanie ludzi. Otaczający nas świat sam kreuje tego typu wzorce jeszcze bardziej wplątując nas w wir iluzji. Można jednak na drodze świadomego życia weryfikować własne przekonania i przeciwstawiać się błędom w myśleniu.
Efekt halo narzuca wzorce, reguły i wypełnia nasze życie zasadami, których przestrzeganie pozwoli nam osiągać lepsze rezultaty w wielu dziedzinach oraz nawiązywanie lepszych relacji, często dzięki zwyczajnej grze pozorów. Na czym polega efekt halo?
Czym jest efect halo (aureoli)?
Słowo „aureola” wywodzi się z koncepcji religijnej. Odnosi się do kręgu światła, który umieszcza się nad lub wokół głowy świętej osoby lub świętego, aby uhonorować jej świętość. Niezliczone obrazy z okresu średniowiecza i renesansu przedstawiają godnych uwagi mężczyzn i kobiety z niebiańskim światłem aureoli.
Obrazy te w efekcie skłaniają obserwatora do formułowania przychylnych sądów o postaciahc, jakie przedstawiają. Podobnie, zgodnie z psychologiczną koncepcją „efektu aureoli”, jedna wyróżniającą się cecha danej osoby prowadzi obserwatora do wyciągnięcia uogólniającego wniosku na jej temat. Ma to najczęściej miejsce podczas poznawania nowych osób, kiedy pierwsze wrażenie jest tak silne, że zostaje na długo w pamięci. Pojedyncza pozytywna cecha danej osoby może wywołać pozytywne predyspozycje wobec każdego aspektu tej osoby, podczas gdy jedna negatywna cecha tej osoby może wywołać ogólne negatywne wrażenie na jej temat. Ten pozytywny efekt ma nazwę efektu halo, natomiast negatywny efekt nosi nazwę efektu rogu.
Przykłady występowania efektu halo (aureoli)
W klasie nauczyciele są podatni na błąd efektu aureoli podczas oceniania swoich uczniów. Na przykład, nauczyciel może założyć, że dobrze zachowujący się uczeń jest również bystry i zmotywowany, zanim obiektywnie oceni możliwości ucznia oraz jego wiedzę.
Nauczyciele zazwyczaj opierają swoje oczekiwania wobec uczniów nie tylko na podstawie wyników w nauce, ale także na podstawie ich wyglądu fizycznego. Wykazano również, że wygląd może mieć wpływ na ocenę w tradycyjnych klasach. W przeprowadzonym badaniu studenci, których atrakcyjność została oceniona jako ponadprzeciętna, uzyskali znacząco niższe oceny podczas zajęć on-line, gdzie wykładowcy nie mogli ocenić wyglądu studentów.
Sprawdź też: Jak zapomnieć o kimś, kogo się kochało?
Wiadomo również, że uroda ma wpływ na zarobki. Widać to szczególnie na podstawie napiwków w restauracjach. Atrakcyjne kelnerki i przystojni kelnerzy zarabiają więcej w napiwkach.
albo typowy przykład z dnia codziennego polegający na ocenie kogoś na podstawie wyglądu. Nie wiem, czemu jeszcze ludzie to robią, czemu jeszcze bazują na pierwszym wrażeniu i dlaczego oceniają ludzi po wyglądzie. No ale z drugiej strony świat nie może być wolny od kretynów.
Na czym polega efekt halo?
Wyróżniamy dwa rodzaje efektu aureoli: gdy ocena naszego rozmówcy ma wymiar pozytywny oraz w sytuacji zgoła odwrotnej. W pierwszym przypadku mówimy o tzw. anielskim efekcie halo czy efekcie Galatei, w drugim natomiast jest to szatański efekt halo lub efekt Golema.
W jednym z artykułów, które opisują efekt halo spotkałem się ze stwierdzeniem, że taka automatyczna ocena człowieka i wyrabianie sobie o nim opinii na podstawie pierwszej zaobserwowanej cechy, która zwróciła naszą uwagę „jest niezależne od nas”. Osobiście uważam to za siłowe ujmowanie istocie ludzkiej zdolności logicznego myślenia i trzeźwej analizy sytuacji. A tak naprawdę zwykłego, ludzkiego podejścia do sprawy i niekategoryzowania kogoś jako osobę negatywną pod jakimkolwiek względem bez posiadania ku temu solidnych dowodów.
Poza tym powinniśmy wziąć pod uwagę fakt, że niespodziewana sytuacja może wywołać określone zachowanie, które nie jest spójne z tym jak, osoba zachowuje się na co dzień. Dlatego bądźmy empatyczni, postawmy się w sytuacji drugiego człowieka, a dopiero później zabierajmy się za ocenę i ostrzeliwanie epitetami z rozrzutem dorównującym ruskiej katiuszy.
Skąd się wziął efekt halo?
Amerykański psycholog Frederick L. Wells (1907) po raz pierwszy zidentyfikował efekt halo w badaniu ocen wartości literackiej autorów.
Jednak to Edward Thorndike jako pierwszy dostrzegł go na podstawie dowodów empirycznych. Thorndike był wczesnym behawiorystą, który zagłębiał się w psychologię uczenia się. Oficjalnie wprowadził termin „błąd halo” w 1920 roku w swoim artykule „A Constant Error in Psychological Ratings”.
Thorndike opisał efekt halo jako tendencyjność poznawczą, dzięki której jeden aspekt osoby kształtuje opinie o innych wymiarach i cechach tej osoby. Chociaż Thorndike początkowo używał tego terminu tylko w odniesieniu do ludzi, to później jego zastosowanie zostało rozszerzone nawet na sferę marketingu.
W pracy „A Constant Error in Psychological Ratings” z 1920 rku, Thorndike starał się ustalić, na czym polega błąd poznawczy poprzez replikację. W eksperymencie badawczym poprosiłby dwóch dowódców wojskowych o ocenę swoich żołnierzy na podstawie ich intelektu, cech fizycznych (takich jak głos, budowa ciała, energia, schludność i uroda), umiejętności przywódczych i cech osobowych (takich jak lojalność, bezinteresowność, współpraca i niezawodność).
Tendencyjność, która jego zdaniem charakteryzowała oceny, została potwierdzona. Thorndike odkrył, że atrakcyjność danej osoby znacząco wpływa na to, jak oceniane są inne jej cechy. Jego badania wykazały znaczące korelacje; korelacja dla budowy ciała z charakterem wynosiła .28, dla budowy ciała z inteligencją – .31, a dla budowy ciała z przywództwem – .39.
Wydaje się, że na oceny miała wpływ wyraźna tendencja do postrzegania danej osoby ogólnie jako dobrej lub złej, a następnie do wyciągania wniosków na temat innych cech tej osoby. Wnioski te opierały się na początkowym wrażeniu lub ogólnym odczuciu dotyczącym danych osób.
Czy potrafisz rozpoznać u siebie efekt halo?
A co Ty sądzisz o efekcie halo? Uważasz go za coś pożądanego czy raczej nieuczciwie deformującego i przekłamującego otaczającą nasz rzeczywistość?
Biorąc pod uwagę stopień, w jakim efekt halo wpływa na nasze życie, odróżnienie uprzedzeń od faktów może być trudne. Możesz aktywnie pracować nad zmniejszeniem takich subiektywnych opinii poprzez podjęcie pozytywnych kroków w kierunku bardziej obiektywnego myślenia o innych.
Ponieważ zgodnie z teorią efektu halo, ludzie szybko oceniają innych na podstawie pierwszego wrażenia, warto spowolnić swój proces myślowy i poczekać na rozwój wydarzeń.
Prera, A (2021, March 22). Why the halo effect affects how we perceive others. Simply Psychology. https://www.simplypsychology.org/halo-effect.html
